Waarom schaamde jij je zo en waar diende jouw schaamte voor, vroeg Dick Swaab aan mij.
Tja … waarom schaamde ik mij eigenlijk? Ik schaamde mij echt heel erg. Dat ik er nu zo openlijk over durf te praten vind ik ook heel erg stoer van mijzelf. Vroeger durfde ik er niet eens iets over in mijn dagboek te schrijven. Want stel je voor dat iemand mijn dagboek zou vinden en zou gaan lezen? Dat is toch merkwaardig, dat leest toch niemand zegt Dick Swaab tegen mij. Ja dat klopt, maar de gedachte dat iemand het in die tijd zou vinden boezemde mij angst en een raar soort schuldgevoel in! Ik schaamde mij kapot, want wie kotst zijn eten nu moedwillig uit?
| Schaamte en schuld ontstaan wanneer we iets denken of doen waarvan we weten dat het eigenlijk niet zo hoort. Deze gevoelens zorgen er ook voor dat we sociaal en maatschappelijk gewenst gedrag blijven vertonen en onderdeel willen blijven vormen van een groep. Deel uit maken van en groep is veilig, het beschermt ons en de kans om te overleven is groter wanneer we onderdeel uitmaken van een groep. Het zijn deze oer-emoties en gedragingen die ons vroeger én vandaag de dag nog steeds beschermen. Frans de Waal, hoogleraar Psychologie |
Inderdaad, je deed iets wat slecht is voor het overleven, en de
juiste automatische reactie daarop van het brein is schaamte. Dick
Hersenziektes en schaamte gaan vaak hand in hand. Zo vertelt Dick Swaab mij dat er in China nog het taboe heerst om “problemen”, oftewel een psychiatrische diagnose, te hebben. Vanwege dit taboe worden mensen dus ook niet behandeld voor hun psychische problemen. Mensen gaan niet eens naar de doktor en het aantal suïcides is dan ook drie keer zo hoog, per hoofd van de bevolking, dan hier in Europa.
Kan het huidendaagse schoonheidsideaal de boosdoener zijn vraag ik aan Dick Swaab.
Ik geloof niet dat het hedendaagse schoonheidsideaal de eetstoornis veroorzaakt. Ik ken een meisje dat al heel haar leven blind was en in haar pubertijd een eetstoornis kreeg. Terwijl zij niet eens wist wat het schoonheidsideaal was en hoe het er uit zag, want zij kon immers niet zien! Dus media en plaatjes in magazines kunnen je gevoel over het “ideale schoonheidsideaal” wel bevestigen maar zijn niet de oorzaak van eetstoornissen. De dunne modellen in de mode industrie zijn ook niet het slachtoffer van dit ideaal. Ze hebben een eetstoornis, zijn extreem mager en ze worden vervolgens door deze industrie geselecteerd omdat de kleding nu eenmaal beter staat op die magere lichamen.
Wat denk jij zelf vraagt Dick Swaab aan mij.
Bij mij kwam de eetstoornis van binnenuit en werd die inderdaad niet veroorzaakt door de media of de mode industrie. Het was een soort van eenzaam en onbestemd gevoel wat ervoor zorgde dat ik mijn ‘kicks’ wel moest halen uit iets anders: afvallen en sporten. Echter werkte de mode industrie en alle plaatjes in magazines wel heel erg stimulerend en bevestigde en voedde mijn eetstoornis. Ik dacht “Zie je wel ik hoor er ook zo uit te zien gezien: dun, slank en met hier en daar wat zichtbaar uitstekende botten, dat is mooi.” Daardoor gingen ook mijn schuldgevoelens weg, want ik had het idee dat lijnen normaal was en dat ik er nu eenmaal ook zo hoorde uit te zien. Dat is een mooi verhaaltje achteraf zegt Dick "maar je schuld en schaamte verdwenen niet, want je durfde er niet over te praten. Het brein is een meester in het maken van verhaaltjes om achteraf je gedrag of gevoelens te rechtvaardigen. Dat wil echter allerminst zeggen dat het correcte verklaringen zijn."
“Ons brein lijkt op een computer, we krijgen informatie binnen en filteren, verwerken en slaan het vervolgens op of we deleten het. Het grote verschil tussen ons brein en een computer is dat een computer niet de wil heeft om te overleven en zich voort wilt planten”. Dick Swaab
Sommige maken een verschil tussen de psyche en het brein, maar wat is nu het verschil vraag ik aan Dick Swaab.
Er is helemaal geen verschil Zegt Dick Swaab. De geest is het product van het werkende brein. Alles begint in onze bovenkamer, zowel ons gevoel, onze emoties, onze ziektes, aandoeningen en stoornissen.
Een eetstoornis kan toch geen hersenziekte zijn want ik ben er zelf vanaf gekomen vertel ik Dick Swaab.
Scans tonen aan dat het brein verandert is bij eetstoornissen. Natuurlijk kun je er vanaf komen, ook als het een hersenziekte is, want het brein kun je op alle mogelijke manier beïnvloeden. Cognitieve therapie, specialistische ondersteuning en familie therapie werken vaak goed. Je moet bij het kijken naar effecten van de verschillende behandelingen ook rekening houden met het natuurlijk beloop van ziekten. Boulimia fluctueert met het seizoen: de symptomen zijn veel minder erg in de zomer en het ernstigste in de winter, dus je moet een therapie altijd vergelijken met de juiste controles. Verder genezen eetstoornissen ook vaak spontaan.
“Mijn vader vertelde mij al vroeg in mijn carrière dat er twee soorten ziektes zijn. De eerste gaat vanzelf over en de tweede kun je toch niets aan doen! Dat is een goede leidraad geweest voor mij”. Dick Swaab
Ze zeggen weleens dat het moment van baring invloed heeft op het wel of niet krijgen van een eetstoornis? Klopt dit vraag ik aan Dick Swaab?
Er is inderdaad een relatie met het beloop van de baring Als een moeder in verwachting is dan groeit het kind enorm. De moeder kan niet meer dan 15-18% van haar stofwisseling aan het kind geven. Op een gegeven moment kan de moeder niet meer genoeg brandstof (glucose) aan het kind geven en dat is het signaal voor de hersenen van het kind om die baring op gang te zetten. Je ziet bij vrouwen die in de volwassenheid eetstoornissen hebben dat zij veel vaker dan normaal een moeilijke baring hebben gehad en dat het kind met verloskundige hulp ter wereld is gekomen. Vaak zijn zij te vroeg geboren, te laat geboren of met verloskundige hulp geboren. De interactie tussen de hersenen van de moeder en het kind is een heel complex mechanisme om die baring goed te laten lopen. Het is niet de baring die de eetstoornis veroorzaakt, maar een slecht verlopende baring kan een symptoom zijn van een probleem bij het kind, en waarschuwt dan voor problemen in het ‘later’ functioneren van het kind in volwassenheid. Eigenlijk is de baring een reflectie van de bevruchting en de 9 maanden die je als kind door hebt gebracht in de buik van je moeder. Een moeder die bijvoorbeeld erg gestrest of depressief was tijdens de zwangerschap, of wat anders ergs heeft meegemaakt, maakt meer van het stress hormoon cortisol aan dat kan de hersenontwikkeling van haar kind negatief beïnvloeden.
Waren mijn eetproblemen er al voor dat ik ter wereld kwam vraag ik aan Dick Swaab?
Eigenlijk waren ze er al nog voordat jij in de baarmoeder zat. Het begint al bij de bevruchting, dat noemen ze ook wel genetische aanleg. Tijdens de bevruchting, toen jij gecreëerd werd, had jij 60% kans op boulimia en 50% kans op anorexia. Dus jij kwam al met een veel groter risico om een eetstoornis te ontwikkelen ter wereld. Oftewel de gevoeligheid voor de eetstoornis was er al lang en komt bij de meeste mensen tijdens de pubertijd tevoorschijn, of wanneer er zich een stressvolle of verdrietige situatie voordoet.
Waarom krijgen de meeste mensen een eetstoornis in de pubertijd vraag ik aan Dick Swaab?
Veel hersenziektes ontstaan in de pubertijd en dat komt omdat de geslachtshormonen een grote verandering teweegbrengt in het functioneren van het brein. Iedere hersenstructuur die je bekijkt staat onder invloed van de geslachtshormonen. Juist die geslachtshormonen stijgen in de pubertijd en dan moet je leren omgaan met een totaal ander functionerend brein. Pas dan komen de problemen in de hersenontwikkeling naar boven. Bijvoorbeeld Schizofrenie. Die piekt in de adolescentie (de jong volwassenheid), maar voor 80% is het een genetische ziekte. Het brein wordt door de geslachtshormonen in de pubertijd zo onder druk gezet dat dan pas voor het eerst de symptomen van de stoornis zichtbaar worden
|| Blozen verraadt iets over onszelf dat we eigenlijk liever voor onszelf zouden houden,
zoals schaamte of verlegenheid - Frans de Waal, hoogleraar Psychologie ||
In welk stukje van de hersenen ontstaat de eetstoornis vraag ik aan Dick Swaab?
Het hele probleem ontstaat in de Hypothalamus en dat is een gebied dat belangrijk is bij de overleving van het individu en het voortbestaan van onze soort.
Dus alles wat met eten, drinken en voortplanting te maken heeft wordt daar gereguleerd vraag ik aan Dick Swaab?
En daar zit nou juist het probleem, maar wat dat probleem exact is, dat weten we nog niet. Mijn idee daarover is dat het een auto-immuumziekte is. Dat betekent dat je antistoffen maakt tegen stoffen die verantwoordelijk zijn voor de prikkeloverdracht in de hypothalamus. Mensen met anorexia en boulimia hebben inderdaad zulke antistoffen (eiwitten) in hun bloed, en zulke antilichamen kunnen de prikkeloverdracht in de hypothalamus verstoren. En dat zou ook verklaren waarom het meer voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, want vrouwen hebben meer kans op auto-imuumziektes.
|| Bij een auto-immuunziekte valt je lichaam zichzelf aan en ben je dus eigenlijk je eigen ziekteverwekker. Auto-immuunziektes ontstaan wanneer het immuunsysteem, bedoelt om ongewenste gasten te weren, lichaamseigen weefsel voor vreemd aanziet. Je lichaam denkt dat het te maken heeft met vijanden en schakelt dus het afweersysteem in. Het immuunsysteem gaat aan de slag om antistoffen tegen deze cellen en stoffen te vormen. Je wordt dus ziek, omdat het lichaam je probeert te beschermen tegen jezelf ||
Kun je er echt, maar dan ook echt vanaf komen vraagt Dick Swaab aan mij?
|De meeste mensen blijven namelijk heel erg veel aan eten denken! Wat moet ik nemen? Hoeveel? Wat mag ik nemen? Wat is gezond? Ondanks dat de echte destructieve kant van de eetstoornis verdwenen is blijft de eetstoornis altijd latent aanwezig zegt Dick Swaab tegen mij.
Is dat werkelijk zo vroeg ik mij af én mag je het dan nog een eetstoornis noemen?
Natuurlijk denk ik veel aan eten vertel ik Dick eerlijk. Eten is hartstikke lekker! Zoals u zelf zegt hoort het bij de eerste levensbehoefte, maar in hoeverre doe ik mijzelf echt schade aan met die gedachte over eten? Calorieën tellen heb ik vaarwel gezegd tezamen met het schuldgevoel van het hebben van een volle buik. Pech denk ik dan! Ik kan de energie goed gebruiken! Ik ben mij wel enorm bewust over wat gezond is en wat niet. Ik eet altijd waar ik zin in heb. Rode wijn en stokbrood met franse kaas behoort ook niet meer tot het ‘verboden’ voedsel. Dat geldt eveneens voor pizza en pasta, maarja, dat kan ook niet anders met een Italiaanse vriend.
Ik weet wat het is om een eetstoornis te hebben. Dat je continue aan eten denkt en tegelijkertijd de angst hebt om te eten, om dik te worden, om uit eten te gaan met vrienden, dat je in een sociaal isolement terecht raakt, dat je moet overgeven, dat je niet mag eten, dat je elke dag moet sporten, dat je eigenlijk altijd op je tenen loopt, bang en depressief bent, soms niet meer wakker wilt worden en dat je je soms op eenzame momenten afvraagt waarom je überhaupt nog leeft! Dat is een eetstoornis!
Je maakt een algemeen punt zegt Dick Swaab "De grens tussen een psychiatrische stoornis en ‘normaal gedrag’ is moeilijk te trekken. Maar als je er goed mee kunt functioneren noem je het geen stoornis meer".
Wanneer voelde jij je het beste vroeg Dick Swaab aan mij?
In de zomermaanden of in de winter voegt Dick Swaab er aan toe. “Geen idee eigenlijk” antwoordde ik. Dick Swaab vertelde mij vervolgens dat uit onderzoek bleek dat er sprake is van een enorme seizoensfluctuatie. In de winter hebben mensen het vaak zwaarder en zo zie je dat mensen met boulimia vaker overgeven, eetbuien hebben en zich ook depressiever voelen. Ditzelfde geldt voor mensen met anorexia en binge eating. Dit heeft te maken met het feit dat er in de zomer maanden zomermaanden veel zonlicht is en dat er in de winter veel minder licht is. Hierdoor ontstaan er ook stemmingswisselingen. Licht heeft invloed op heel veel dingen, op de stoelgang en onder andere ook je eetgedrag. Dus vaker naar buiten gaan is goed voor je!
Wat is volgens u goed voor het herstel vraag ik aan Dick Swaab?
- Cognitieve aanpak, specialistische ondersteuning en familie therapie.
- Licht Therapie (Wandelen in de buitenlucht )
- Voeding (Mindfulness eten)
- Experimenteel: Diepte elektrode (er zijn nog geen gecontroleerde trials -testen- gedaan)
- Experimenteel: Magnetische stimulatie van de prefrontale cortex (er zijn nog geen gecontroleerde trials -testen- gedaan)
Is er een link tussen depressie en eetstoornissen vraag ik aan Dick Swaab?
Ik had veel last van stemmingswisselingen tijdens mijn eetstoornis vertel ik Dick Swaab. Dat is ook niet gek zegt hij want je vindt overlap met depressie, stemmingswisselingen en eetstoornissen, maar ook met borderline en met vele andere psychiatrische diagnoses. Zo is er ook een bekende link tussen boulimia en alcoholisme. Het gemeenschappelijke is dat je een bepaalde kick nodig hebt om een plezierig gevoel krijgen en dat dat bij sommige mensen niet op de normale manier lukt. Er wordt in normale situaties te weinig dopamine in het beloningssysteem afgegeven om je dat noodzakelijke prettige gevoel te geven. Dus wat doe je dan? Dan ga je op zoek naar gezonde en positieve dingen die dopamine aanmaken! Aha zoals relaxen, normaal sporten, een wandeling maken, schilderen, bungee jumpen en dus niet jezelf destructief behandelen vul ik Dick aan. Ja, zegt Dick: het is belangrijk dat je een interessant en leuk leven heb. Dat maakt de kans dat je terugvalt veel kleiner. Er zullen nog vele dingen gebeuren in je leven die stress en verdriet zullen veroorzaken, waarop het stresshormoon reageert, maar dat betekent niet dat je hoeft terug te vallen in je oude depressie of eetstoornis.
Is een eetstoornis een hersenziekte of een psychische ziekte vraag ik aan Dick Swaab?
In mijn belevenis zijn onze functionerende hersenen en de psyche, of de geest, hetzelfde. Dat geeft nog steeds weerstand bij sommige mensen. Ze zeggen: maar we zijn toch meer dan ons brein? We moeten toch ook met ons gevoel naar dingen kijken. Nonsens. Mijn motivatie om het boek “Wij zijn ons brein” te schrijven was dat ik iets aan het taboe over hersenziektes wilde doen. Bovendien staat er heel veel onzin over hersenziektes op internet, daarom heb ik bewust een boek geschreven wat voor het grote publiek gemakkelijk te lezen is.
Sommige mensen zeggen dat we niet leven vanuit ons hoofd, maar vanuit het hart. Is er volgens u een verschil tussen het hart en het hoofd?
Alles ontstaat eigenlijk in het brein en je hart is slechts een pomp die het bloed rondpompt en die wordt ook aangestuurd vanuit het brein. Als we opgewonden zijn wordt ons hart harder aangestuurd om te kunnen vechten of vluchten. Ook de emoties ontstaan in het brein, want als je verdrietig bent dan gaat het autonome zenuwstelsel anders werken en krijg je bijvoorbeeld buikpijn én als je gestrest bent dan krijg je rug- of hoofdpijn.
Heeft u nog een tip voor mensen met eetstoornissen meneer Swaab?
“Schaam je niet! Je komt nu eenmaal ter wereld met bepaalde eigenschappen, mogelijkheden en ook bepaalde beperkingen en kwetsbaarheden. Houd het niet verborgen, want dan krijg je ook niet de steun die je nodig hebt om beter te worden!”
Tot slot wil ik nog een iets van u weten meneer Swaab. Hoe traint u uw hersenen? Maakt u weleens een sudoku spelletje?
Nee, maar ik doe hersenonderzoek en daar is iedere dag wel iets nieuws in te beleven. Door mijn onderzoek zorg ik voor nieuwe prikkels. Het maken van een sudoko spelletje helpt eerlijk gezegd niet. Je wordt wel beter in Sudoku in de loop van de tijd, maar je wordt er niet slimmer van wat betreft andere functies.
Wat was het meest verbazingwekkende wat u heeft ontdekt tijdens uw onderzoek?
Tijdens het onderzoek wat ik de afgelopen jaren heb mogen doen viel ik van de ene verbazing in de andere. Mensen die hun prima functionerende been wilde laten amputeren, omdat ze het gevoel hadden dat dit been niet bij hun lichaam zou horen. Het lichaamsschema is ook verkeerd tot ontwikkeling gekomen in hun hersenen. Of mensen die geboren waren in het verkeerde geslacht en van geslacht wilde veranderen. Deze mensen bleken om mannelijke structuren in vrouwelijke hersenen te hebben en omgekeerd.
Wat wilt u nog meer doen of ervaren in dit leven?
Ik wil graag nog meer onderzoek doen naar de aller-vroegste veranderingen, op moleculair niveau, voor de ziekte van alzheimer. En we zijn bezig met de moleculaire veranderingen bij depressie en suïcide. Bij suïcide zie je chemische veranderingen in het voorste gedeelte van het brein en dat geeft ideeën over mogelijke behandelingen.
